Την Κυριακή 19 Μαϊου 1963 -τρεις μέρες πριν από την δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη- επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη με πρωτοφανή επισημότητα και σε πανηγυρική ατμόσφαιρα ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας στρατηγός Σαρλ Ντε Γκολ, συνοδευόμενος από τον τότε Ελληνα πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, στο πλαίσιο της τριήμερης επίσκεψής του στην Ελλάδα. Η υποδοχή του στη Θεσσαλονίκη υπήρξε μεγαλειώδης και πάνδημη, ενώ για τη φρούρηση του υψηλού επισκέπτη επιστρατεύτηκαν χιλιάδες αστυνομικοί και «εθελοντές πολίτες», οι περισσότεροι μέλη παρακρατικών οργανώσεων.
Πέρα από την επετειακή ιστορική αναφορά, το γεγονός αυτό ξαναήρθε στο προσκήνιο χάρη στο μυθιστόρημα του Θεσσαλονικιού πεζογράφου Γιώργου Σκαμπαρδώνη με τίτλο «Πολύ βούτυρο στο τομάρι του σκύλου», που εκδόθηκε το 2008. Η επίσκεψη του Ντε Γκολ στη Θεσσαλονίκη είναι ο άξονας του μυθιστορήματος, γι’ αυτό και η χρονική του διάρκεια εξελίσσεται μέσα σε τρεις μέρες, τις δύο της προετοιμασίας και τη βασική της επίσκεψής του στη βορειοελλαδική πρωτεύουσα, την Κυριακή 19 Μαϊου. Ουσιαστικά η μεγάλη προετοιμασία της υποδοχής του θρυλικού στρατηγού αποτέλεσε το πρόσχημα για να βγει στην επιφάνεια το παρακράτος, το οποίο συσπειρώθηκε, με αφορμή την επίσκεψη του Ντε Γκολ στην Θεσσαλονίκη. Αυτό είναι και το κεντρικό περιεχόμενο και οι βασικοί μυθιστορηματικοί χαρακτήρες του Σκαμπαρδώνη, τα μέλη παρακρατικών οργανώσεων που συνέδραμαν στη φρούρηση του υψηλού επισκέπτη. Τα πορτρέτα τους, οι συνήθειές τους, οι οργανώσεις τους, η στενή συνεργασία με την ηγεσία της αστυνομίας παρουσιάζονται συναρπαστικά, με πλήρη ιστορική τεκμηρίωση πίσω από ψευδώνυμα και με βαθιά γνώση των κοινωνικών και πολιτικών ιδιαιτεροτήτων της περιόδου από τον συγγραφέα, δίνοντας ανάγλυφα το ζοφερό κλίμα της εποχής. Δυστυχώς, δεν είναι φανταστικά πρόσωπα, αλλά η ζωντανή πραγματικότητα του παρακράτους, που τρεις μέρες μετά ήταν οι ίδιοι άνθρωποι και το ίδιο σκηνικό, που οδήγησαν τώρα όχι στην περιφρούρηση αλλά στη διαπόμπευση και τελικά στη δολοφονία του Λαμπράκη.
3.000 εθελοντές ιδιώτες περιφρούρησης…
Πράγματι, πέρα από το μεγάλο αριθμό αξιωματικών και οπλιτών της χωροφυλακής και δυνάμεις «γορίλλων» της γαλλικής αστυνομίας, κατατάχτηκαν στις δυνάμεις περιφρούρησης του Ντε Γκολ και της συνοδείας του πάνω από 3.000 εθελοντές ιδιώτες! Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής, σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνονται «πρώην αξιωματικοί και οπλίται της χωροφυλακής, φοιτηταί, φοιτήτριαι, παλαιοπολεμισταί, εφεδροπολεμισταί, εργαζόμενοι, μέγας αριθμός γυναικών και άλλων κατηγοριών ιδιωτών». Τη βάση των πολυώνυμων παρακρατικών οργανώσεων αποτελούσαν τα μέλη του «Συνδέσμου Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως» με πρόεδρο τον Ξενοφώντα Γιοσμά, δοσίλογο της γερμανικών αρχών κατοχής, που είχε καταδικαστεί ερήμην σε θάνατο από το Δικαστήριο Δοσιλόγων Θεσσαλονίκης. Πήρε όμως εθελοντικά μέρος στον Εμφύλιο κατά των «κομμουνιστοσυμμοριτών» και αποδόθηκε ως εθνικόφρων καθαρός στην κοινωνία….
Η υποδοχή του Ντε Γκολ
Τον τόνο της υποδοχής του Ντε Γκολ έδινε η κυριακάτικη «Μακεδονία»: «Η Θεσσαλονίκη υποδέχεται τον Ντε Γκολ με εγκαρδιότητα και ειλικρινή ενθουσιασμό». Ο στρατηγός, συνοδευόμενος από τον πρωθυπουργό Κων. Καραμανλή, έφτασε από την Αθήνα με την προεδρική «καραβέλα» στη Μίκρα, όπου έγινε δεκτός από τον διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο, τον πρίγκιπα Μιχαήλ και τις αρχές της πόλης. Στη συνέχεια ο Γάλλος πρόεδρος και η συνοδεία του έφτασαν στο αεροδρόμιο Σέδες όπου παρακολούθησαν μεγάλη στρατιωτική παρέλαση προς τιμήν του στρατηγού.
Μετά το στρατιωτικό πρόγραμμα ο Ντε Γκολ και ο πρωθυπουργός επιβιβάστηκαν σε ανοιχτό αυτοκίνητο και μέσω της οδού Βας, Ολγας έφτασαν στην πλατεία του Λευκού Πύργου όπου τους επιφυλάχτηκε θερμότατη υποδοχή. Τόσο στο Λευκό Πύργο όσο και κατά μήκος των δρόμων απ’ όπου πέρασε ο Ντε Γκολ υπήρχαν χιλιάδες κόσμου που τον επευφημούσε. «Αι εκδηλώσεις υπέρ του Γάλλου προέδρου ήγγιζον τα όρια της αποθεώσεως» έγραφαν οι εφημερίδες.
Ο Ντε Γκολ επισκέφτηκε το Λισέ και μίλησε στο προσωπικό του
Στον Ντε Γκολ επιδόθηκε το χρυσό μετάλλιο της πόλης από το δήμαρχο Παπαηλιάκη, ενώ επισκέφτηκε και το Λισέ, το γαλλικό ινστιτούτο της πόλης. Η πιο συγκινητική στιγμή του στρατηγού στη Θεσσαλονίκη ήταν στο νεκροταφείο του Ζεϊτενλίκ, όπου είναι θαμμένοι 8.089 Γάλλοι στρατιώτες του Α’ παγκοσμίου πολέμου. Ο Ντε Γκολ απότισε φόρο τιμής στους νεκρούς συμπατριώτες του και στάθηκε ιδιαίτερα με συγκίνηση μπροστά στον τάφο του Γάλλου αξιωματικού Πουαρό-Ντισέρ Ντιμπουά, που ήταν συμμαθητής του στη σχολή Ευελπίδων και συμπολεμιστής του στο μεγάλο πόλεμο. Ο Ντε Γκολ αναχώρησε το βράδυ της ίδιας μέρας με το προεδρικό αεροπλάνο για το Παρίσι.
Τα αποτελέσματα της επίσκεψης
Στις δημόσιες τελετές ειπώθηκαν τα συνήθη μεγάλα λόγια, αλλά όπως έγραφαν οι εφημερίδες «τα αποτελέσματα της επισκέψεως ήταν πενιχρά δια την Μακεδονίαν». Ωστόσο η ελληνική πλευρά έλαβε διαβεβαίωση από το στόμα του στρατηγού ότι η περιοχή είναι υψίστης σημασίας «από εθνικής, οικονομικής, πολιτικής, στρατιωτικής ως και από απόψεως της αμύνης σας και της ειδικής μας αμοιβαίως». Οι εφημερίδες έγραψαν ότι «η εκ Θεσσαλονίκης διέλευσις του Γάλλου προέδρου υπογράμμισε το ενδιαφέρον το οποίον η Γαλλία εξηκολούθη να θρέφει δια την ασφάλειαν της Ελλάδος». Να μην ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή η Ελλάδα, ως μέλος του «δυτικού κόσμου», εθεωρείτο ότι απειλούνταν από το ανατολικό σοσιαλιστικό μπλοκ… Ο Έλληνας πρωθυπουργός εξυπηρέτησε τον στόχο του να εξασφαλίσει, πέρα από την πολιτική αίγλη, τη διαβεβαίωση του Ντε Γκολ για την ομαλή ευρωπαϊκή σύνδεση της χώρας με την ΕΟΚ και να πάρει ένα οικονομικό δάνειο από τη Γαλλία. Τα οφέλη όμως αυτά δεν κεφαλαιοποιήθηκαν ανάλογα μετά τη θύελλα που προκάλεσε στον Κων. Καραμανλή και την κυβέρνησή του η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη.
Χ.ΖΑΦ.
Χ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΓΡΑΦΙΑ 